JAPONYA'DA ŞEHİR PLANLAMA

ŞEHİR PLANLAMA

HUKUKİ YAPI

Toprak Bakım Kanunu, Devlet Yolları Kullanım Planlaması gibi tüm Japonya genelinde uygulanması zorunlu kanunlar bulunuyor. Bu iki kanuna uygun planlama çalışması yapılması gerekiyor. Belediye içerisinde ise Park, Kanalizasyon, Nehir, Merkezi Yapılanma Kanunu gibi çeşitli Kanun ve yönetmelikler var. Bu kanunlar çok fazla sınırlayıcı değil, daha çok genel başlıklar bulunuyor. Bu kanunlarda “daha ayrıntılı konularda Belediyesi yetkilidir” maddesi bulunuyor.

Park alanları için 10 m²/kişi yer ayrılması gerekiyor. Bu alanların yapımında devlet maliyetin yarısını veya üçte birini karşılıyor. Yol genişlikleri ve asfalt kalınlıkları gibi konular Devlet tarafında belirleniyor. Ana yolların genişlik ve geçişlerini Devlet belirliyor. İç yollar için yetki Belediye’ye verilmiş ancak düz yollar ve kare formunda adalar oluşturulması isteniyor.

AİCHİ EYALETİ PLANLAMA ÇALIŞMALARI

Aichi Eyaleti 20 planlama alt bölgesine ayrılmıştır. Bu bölgeler kendi aralarında ilişkilerine ve bağlantılı olan 2-3 şehrin bir araya getirilmesi sonucunda belirlenmektedir. Bu bölgeleme çalışmasında genel olarak günlük yaşam içerisinde birbiri ile bağlantılı olan bölgelerin birleştirilmesi esas alınmıştır. Bu bölgeleri kapsayan master plan Nagoya Belediyesince hazırlanıyor. Aichi Eyaleti için hazırlanan bu master planlar “Arazi ve Trafik Bakanlığı’nın” onayına sunuluyor. Bu planlar genel olarak rapor olarak hazırlanıyor. Tokai Belediyesinin de içerisinde bulunduğu Chita Yarımadası Planında Chita şehri bu bölgenin merkezi olarak planlanmış, Tokai ise yerleşim alanları olarak belirlenmiştir. Bu raporda 10 yıl sonraki nüfus tahminleri ve bu bölgelerde yer alan fabrikaların üretimdeki kar oranları belirtiliyor. Böylelikle Belediyeler bu alanlardan elde ettikleri vergi gelirlerini tahmin edebiliyorlar. Hazırlanan bu raporlar ilgili belediyelere gönderiliyor ve buna uygun master planların yapılması isteniyor.

Nagoya, Japonya’nın Tokyo ve Osaka’dan sonraki en büyük 3. şehri konumundadır. Tokyo’nun deprem bölgesinde yer alması nedeniyle başkentin taşınması Japonya gündeminde olup düşünülen şehirlerden birisi de Nagoya’dır. 1964 yılındaki Tokyo Olimpiyatlarında Nagoya –Tokyo arasında Shinkansen hızlı trenleri ve otoyollar yapılmıştır. Bu yıllarda nüfus artış hızı %14.1’e ulaşmıştır. 2004 yılında ise nüfus artış hızı %2,3’e düşmüştür. 1968 yılında şehir planlama kanunları yeniden hazırlanmıştır. Hızla artan nüfusun ihtiyacı olan yeni yerleşim alanlarının oluşturulması gereği doğmuştur. Bu zaman dilimi içerisinde çok hızlı bir gelişim ve yapılaşma görülmektedir. Bölgenin tümünün değil devletin yatırım yapacağı alanlarda parçasal planlama çalışmaları yapılmıştır. 1964 yılındaki bu yöntemin o zaman için yapılabilecek en mükemmel yöntem olduğu düşünülmektedir. Nagoya bölgesi de diğer bölgeler içerisinde bölgesel planlama yapılan alan oranları bakımından ilk sıralarda yer almaktadır. Günümüz itibariyle bölgesel planlama çalışması yapılacak fazla alan bulunmamaktadır.

ŞEHİR PLANLAMA KOMİTELERİ

2 farklı şehir planlama komitesi bulunuyor.

1. 10 yıllık komiteler: Bu komite 8 kişiden oluşuyor. Üniversitelerden 2 adet profesör, halktan 2 kişi, Belediyenin planlama müdürü, Belediyenin genel işler müdürü ve  Eyaletin planlama birimini temsil eden 2 kişi yer alıyor. Profesörlerden birisi Tokai Üniversitesinden davet ediliyor, diğeri çevre üniversitelerde şehir planlama konusunda uzman olan, makaleleri yayınlanan kişilerden Belediye tarafından seçiliyor. Halk temsilcileri ise çalışma öncesinde duyurular yapılarak, katılmak isteyen kişilerden seçiliyor.

Bu komitenin görevi 10 yılda bir yapılan veya yenilenen master planların hazırlanmasıdır.

2. 1 yıllık komiteler: Bu komite içerisinde de profesörler, halk temsilcileri, meclis üyeleri, ticaret ve sanayi odası temsilcileri ve belediye görevlileri yer alıyor.

Bu komitesinin görevi ise master planlarda yapılacak küçük değişiklikleri, bölgesel planlama yapılacak alanların tespiti ve bölgesel planların incelenmesini sağlamaktır.

MASTER PLAN

Aichi Eyaleti tarafından hazırlanan plan kararlarına bağlı olarak Belediye ve Şehir Planlama Komitesi tarafından master plan hazırlanıyor. Bu plan için belirli bir ölçek olmayıp bölge büyüklüğüne göre 1/15.000 ile 1/25.000 ölçeklerinde olabiliyor. Her 10 yılda bir bu master plan yeniliyor. Master Plan yapılması kanunen zorunlu olup, yenileme süresi konusunda kanuni bir zorunluluk yok. Her 5 yılda veya 10 yılda bir yenilenebiliyor. Bu yıl yenileme çalışmaları yapılıyor ve 2011 yılında bu planın onaylanması planlanıyor. Özellikle toplum yapısında ve nüfusta değişiklikler yapılması düşünülüyor.

Bu master planlar Belediye ve Şehir Planlama Komiteleri tarafında hazırlanıyor. Plan çalışması yarılandığı zaman Tokai’deki 3 farklı bölgede yapılan çalışma anlatılıyor. Bu toplantılara meclis üyeleri de katılıyor. Katılanların talep ve önerileri alınıyor. Bu talepler tekrar komite tarafından değerlendiriliyor, son halini almasından sonra plan kesinleşiyor. Planın onaylanmasından sonra Meclise sunum yapılarak bilgi veriliyor. Meclisin onayı gerekmiyor. Meclis üyeleri bu toplantıda taleplerinin değerlendirilip değerlendirilmediğini görebiliyor.

Hazırlanan bu master planlarda Belediyeler yolları ve diğer kamu alanlarını belirliyor. Plan üzerinde bölgeleme çalışmaları yapılarak konut, ticaret, sanayi, kamu alanları ile tarım alanlarının yer seçimi yapılıyor. Farklı renklerde gösterilen bu bölgelerde yer alabilecek alt fonksiyonlar, bunların büyüklükleri, taks ve kaks oranları ile kat yükseklikleri tablo ile plan üzerinde belirtiliyor. Bu tablodan bölge numarasına göre hangi fonksiyonların yer alabileceği ve yapılaşma seçenekleri görülebiliyor.

BÖLGESEL PLANLAMA

Belediye ve ilgili şehir planlama komitesi tarafından hazırlanan master plan kararlarına göre uygulama yapılması düşünülen bölge için bölgesel planlama yapılıyor. 50 ha. dan küçük alanlardaki bölgesel planlama çalışmasında Belediyenin yetkisi bulunuyor. 50 ha. dan  büyük alanların bölgesel planları ise eyalet tarafından hazırlanıyor. Bölgesel planlama çalışmalarında eyalet tarafından projenin büyüklüğüne ve maliyetine göre maddi yardım yapılıyor.

Bölgesel planlar Belediye veya Kooperatifler tarafından yaptırılabiliyor. Kooperatifler bölgesel planlama çalışması yapmak istedikleri bölge için Belediyenin “Özel Yapılandırma Bölümü’ne” başvuru yapıyorlar. Bu bölüm kooperatiflere gerekli bilgileri vererek  çalışmalarını yönlendiriyor.

Belediye tarafından yapılan bölgesel planlama çalışmaları ise 1 yıllık şehir planlama komiteleri ile birlikte belirlenen alanlarda yapılıyor. Genel olarak Belediye bu planlama çalışmasını özel planlama şirketlerine ihale ediyor. İlgili komite ile birlikte kontrollerini yapıyor.

Genel olarak bölgesel planlar 1/2.000 ölçekte hazırlanıyor. Bu planlarda yollar ve diğer kamu alanları belirleniyor. Plan çalışmasından önce ve plan onayından sonra halka bilgi veriliyor, görüş ve önerileri alınıyor.

Japonya’da özel mülkiyetin önemli olması ve bunun yasalar ile korunması nedeniyle Belediye insanların istemediği bir plan kararını belirleyemiyor. Buna bağlı olarak bölgesel planlama çalışmasına dahil olmak istemeyen, tarımla uğraşmak isteyen kişiler olabiliyor. Böylece bu planlar içersinde tarım alanları  da kalabiliyor.

PLAN DEĞİŞİKLİĞİ

Genel olarak master planlarda renkler belirlendikten sonra bunların değişmesi çok zor ve uzun bir süreç alıyor. Değişiklik talebi tarım alanları ile ilgili ise “Tarım ve Su İşleri Bakanlığı’ndan görüş alması gerekiyor ve bu yaklaşık 2 yıl sürüyor. Ortalama olarak planlarda değişiklik olma süresi 3-4 yılı buluyor. Öncelikle gelen plan değişikliği taleplerini Belediyenin şehir planlama birimi değerlendiriyor. Gelen talep olumlu bulunur ve  değişiklik yapılmasına karar verilirse konu ilgili komiteye sunuluyor. Talep Belediye tarafından olumsuz değerlendirilmiş ise herhangi bir onaya ihtiyaç duyulmuyor. Talep sahibine gerekçeleri ile birlikte bildiriliyor. Yol genişletilmesi, kanalizasyon geçişleri gibi basit konularda ilgili komiteye sunulmadan da değişiklik yapılabiliyor.

PLANLARIN UYGULAMASI

Bölgesel planlama çalışması yapılan alanlar genel olarak uygulamanın hemen yapılması düşünülen alanlar olduğu için hızlı bir çalışma süreci yaşanıyor. Arsa değeri üzerinden değerleme ve şuyulama sistemi uygulanıyor. Bölgesel gelişim öncesi ve sonrasındaki arsa değerlerindeki değişikliklere göre arsa m² leri küçültülüyor. Yapılan uygulama sonrasında değeri değişmeyen ancak alanı değişen arsalara parasal karşılığı veriliyor. Bunun için bu bölgeden çıkmak isteyen insanların arsaları Belediye tarafından kamulaştırılarak bir fon oluşturmaya çalışıyor. Böylelikle dağıtım öncesi arsa sahibi miktarına göre dağıtım sonrası arsa sahibi miktarı azalıyor. Genel olarak %20-30 oranlarında düzenleme payı alınıyor. Otogawa İstasyon Projesinde bu oran %20. Belediyeler bu uygulamalarda hiçbir alan için vatandaşın parselinden bedelsiz olarak alma hakkına sahip değil. Belediye bu uygulamalarda eyaletten gelen desteği ve kendi bütçesini kullanıyor. Uygulama sonrasındaki arsa vergi gelirlerindeki artış ile bunu dengelemeye çalışıyor.

İMAR DURUMU ve RUHSAT İŞLEMLERİ

İnşaat yapmak isteyen kişilere imar durum belgesi niteliğinde bir evrak verilmiyor. Genellikle başvuranlar inşaat yapmayı düşünen kişiler olduğundan mimarına sözlü olarak bilgi veriliyor. Mimar tarafından hazırlanan projeler inceleniyor, uygun bulunması durumunda onaylanıyor. A3 kitapçıklar şeklinde hazırlanan bu projeler, ilgili birimler tarafından incelenip, mühürleniyor. 1 hafta 10 gün içerisinde bu inceleme tamamlanıyor. Bu projeler Belediye tarafından incelendiği gibi özel mimarlık şirketlerince de incelenip onaylanabiliyor. Özel şirketin onayladığı projeleri Belediye tekrar incelemiyor. Firma nerede, ne tür bir bina yapılacağı konusunda Belediye’ye bilgi gönderiyor. Özel mimarlık şirketlerince onaylanan projeler dışında Belediye’nin verdiği ruhsat sayısı 4. ayda 3 adet, 7. ayda 6 adettir. Genel olarak insanlar evin büyüklüğü arttığında ödemek zorunda kaldığı vergi miktarı fazlalaştığı için planda belirtilen inşaat oranlarından daha küçük alan kullanmayı tercih ediyorlar.

Genel olarak Japonya’daki parsellerin küçük olması ve mülkiyet hakkının önemli olması nedeniyle yapılacak binaya ilişkin kısıtlama getirilemiyor. Bahçe mesafeleri, yapının konumu ve nizamına ilişkin kısıtlamalar bulunmuyor. Yalnızca yapılacak binanın yoldan 60 cm. içeride olması isteniyor. Komşu parsele bitişik yapı yapılabiliyor ve cephe açılabiliyor. Bu nedenle yapılarda bir düzen sağlanamıyor. Bu yönde yönetmelik oluşturma düşünceleri olmasına rağmen bugüne kadar bunu sağlayamamışlardır.

KENTSEL DÖNÜŞÜM PROJELERİ

Kentsel dönüşüm veya benzeri projeler yapılıyor. Genellikle alt katlarda ticaret alanları üstlerde konut alanları oluşturuluyor. Ayrılan ticaret alanının geliriyle projenin finanse edilmesi yöntemi uygulanıyor. Tokai gibi daha kırsal bölgelerde arazi fiyatlarına ve ticaret ihtiyacına bağlı olarak çok fazla dönüşüm projesi uygulanmıyor. Ancak büyük merkezlerde benzer yöntemlerle dönüşüm projeleri yapılıyor. Konut bölgelerinde yapılan dönüşüm projelerinde Devlet ve Belediye yatırımcıya maddi destek veriyor. Genel olarak merdiven, asansör, yangın merdiveni, gaz bağlantıları gibi ortak konuların maliyetinin % 66’sını veriyorlar. Bu oran yaklaşık olarak toplam maliyetin %20’sine denk geliyor. Bu payın %10’u devletten, %5’i eyaletten %5’i ise Belediyeden sağlanıyor. Bazı dönüşüm projelerinde ticaretin gelişmemesi sonucunda başarısız sonuçlar alınabiliyor.

KORUMA ÇALIŞMALARI

Korunması ve yaşatılması düşünülen alanların tescil kararı Devlet tarafından belirlenebildiği gibi Belediye tarafından da belirlenebiliyor. Devlet tarafından Kültürel Miras olarak belirlenen alanların yenileme çalışmalarında kullanılması için mülk sahibine belirli bir destek veriliyor. Ancak bu miktar genel olarak bu alanın yenilenmesine yetecek miktarda olmuyor. Belediye tarafından da bir eserin veya yapının korunması gerekli eser olmasına karar verilebiliyor. Belediyede yer alan ve meclis üyeleri, belediye çalışanları ve üniversite hocalarından oluşan Eğitim Kurulu tarafından bu çalışmalar yürütülüyor.